Bahar geliyor, doğa canlanıyor. Toprak da doğanın önemli bir parçası. Öyleyse toprağımızı bahara hazırlayalım.
İyi bir toprak nasıl olmalıdır?
Öncelikle bitki ve hayvan yaşamı için gerekli mikro organizmaları taşımalıdır. Organik gübre ve atıkları kullanarak toprağımızı canlandırabiliriz. Kullanacağımız toprağın bileşenleri de önemlidir. Bir toprak Kum-Kil-Organik Madde karışımından oluşur. Topraktaki oranlarına göre toprakları temel olarak Killi, Kumlu, Organik topraklar diye sınıflandırırız. İyi bir bahçe toprağında bulunan kil, suyu toprakta tutar ve bitki istediğinde bu suyu serbest bırakır. Toprakta kum olmazsa kil suyu tutar ve çok zor bırakır. Toprak kumlu topraksa suyu tutmaz, bırakır. Elimizde kumlu bir toprak varsa içine kil ve organik madde katarak suyun toprakta tutulmasını ve gerektiğinde serbest bırakılmasını sağlayabiliriz.
Toprakta bitkilerin beslenmesi için gerekli 3 ana element vardır. Bunlar Azot-Fosfor-Potasyum (NPK)’dur. Bunlardan başka ana elementler arasında Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg) ve Kükürt (S) yer alır. Bu ana elementlerin yanında bitkilerin az miktarda da olsa almaları gereken mikro elementler de bulunmaktadır. Bunlar demir (Fe), Mangan (Mn), Çinko (Zn), Bakır (Cu), Bor (B), Molibden (Mo), Klor (Cl)’dur.
Şekil 1. Işık-Bitki-Toprak ilişkisi ) www.WWF.2021.
Yetiştiriciliğe başlamadan bir toprak analizi yaptırarak toprağın içindeki besin maddesi, organik madde, pH, nem ve tuzluluk düzeyi hakkında bilgi sahibi olabiliriz ve toprağa yapay kimyasallar katmadan da gerekli organik madde ve besin maddelerini kazandırabiliriz.
İşte bazı kaynak önerileri:
N kaynakları: Mezbaha atıkları (Kan ve kemik unu) ile %6-7 oranında azot bulundurur. Kompost ve ahır gübreleri de bizim için diğer kaynaklardır. Böylece toprağa %2-3 organik madde kazandırmak mümkündür. Bir diğer yol ise “yeşil gübreleme”dir.
Köklerinde havadaki serbest azotu alıp, mini nodüller içinde depolayan bitkiler vardır. Baklagil bitkilerinden bakla, soya fasulyesi, yem bezelyesi, yonca, üçgül, fiğ, yem börülcesi bunlardan birkaç tanesidir. Yeşil gübre bitkileri ekim öncesi veya ara bitkisi olarak yetiştirilir. Kritik nokta çiçeklenmeye geçmeden biçilip toprağa karıştırılmasıdır. Çünkü bu aşamada köklerdeki azot birikimi en yüksek düzeydedir.
Fosfor kaynakları: Mezbaha atıkları, fosfat kayaları ve mineraller en önemli doğal fosfat kaynağıdır.
Potasyum kaynakları: Odun külü ve kümes hayvanları gübresi de toprağa potasyum kazandırılabilecek kaynaklardır. Kompost içinde de bir miktar alınabilir potasyum bulunur.
Toprağı iyileştirmede permakültür bize nasıl destek verir?
Permakültür veya kalıcı tarım doğal ekosistemden ilham alarak tasarlanmış, bitki, hayvan ve insanların yaşadığı bir tarım sistemini destekler. Bu amaçla doğal kaynakları korumak için doğanın sunduğu kaynak ve tasarım modelleri kullanılır. Böylece bahçecilik ve tarımda organik malzemelerin geri dönüştürülmesi, toprağın besin maddelerinin korunması, suyun tekrar kullanılması ve atık ürünlerin geri dönüştürülmesi hedeflenir.
Sürdürülebilir tarım sistemlerinde topraktaki eksik besin maddelerinin toprağa kazandırılmasının yanında toprakta mevcut organik madde ve mineralleri korumak hedeflenir. Bunun için aşağıdaki yöntemleri dikkate alabiliriz:
1. Toprak işleme sayısını azaltmak, toprağı derin sürmemek ve böylece topağın sıkışmasını engellemek,
2. Yetiştiricilik alanında ön bitki yetiştirmek,
3. Toprak veya ürün atıklarını tarla yüzeyine veya yüzeye yakın kısımlara yatırmak,
4. Toprak yüzeyini malç yoluyla örtmekle toprak, su ve rüzgâr erozyonu ve kaymak tabakası oluşumunu önlemek,
5. Yetiştiricilik sonrası ortaya çıkan bitkisel atıkları kompostlama yoluyla bitkiye besin maddesi olarak geri döndürmek.
Unutmayalım bitkinin tutunma organı olan köklerin sağlıklı gelişmesi tüm bitkinin gelişmesi, verimi ve kalitesi üzerinde etkilidir. Toprak verimli ise yetiştirdiğimiz bitkiler de daha sağlıklı, verimli ve kaliteli olacaktır.