Bir önceki yazımda size Ayurveda’nın Tabiat kanunlarıyla harmoni halinde yaşamanın yollarını gösteren kadim bir bilgelik olduğundan, Evren’i ve insanoğlunu oluşturan elementlerden, bunların fiziksel bedende tezahür ettiği yerlerden, zihinsel doshalardan ve 10 zıt karşıt nitelikleri anlatmaya çalıştım. Bu bölümde Doğa’yı ve insanoğlunu yöneten ve Vata, Pitta, Kapha olarak adlandırılan biyo enerjilerden bahsetmek istiyorum.
Ayurveda’nın en önemli kitaplarından olan Charaka Samhita’da doshaları dengede olan, iştahı (sindirimi) iyi olan, dokuları normal çalışan, atıkları (idrar-dışkı-ter) dengede olan, bilinci, zihni ve duyuları mutlulukla dolu olan ve Benlikte yerleşik olan kişiyi “sağlıklı kişi” denilir. Herbirimiz Vata, Pitta ve Kapha dediğimiz doshaların herbirine sahibiz ama bunların oranı bizi birbirimizden farklılaştırır. Doğduğumuz anda anne babamızdan gelen ve bizim orjinalimiz olan dosha’ya “Prakruti” denilir. Prakruti değişmez. Yaşam içerisinde yaşımızla, mevsimlerle, deneyimlerimizle, yediklerimizle ve yaşam tarzımızla değişikliğe uğrayan dosha ise “Vikruti” olarak adlandırılır. Bu hal ise doğduğumuz zamanki orjinalimizden farklı olur ve sürekli değişim halindedir. Kişiler tek doshalı olabileceği gibi biri dominant 2 doshalı da olabilir. 3 doshayı eşit sahip olan kişiler ise “tridoshic” olarak adlandırılır ki bu durum oldukça nadirdir.
Vikruti diye bahsettiğim dengesizlik halinden denge haline gelebilmemiz için artan nitelikleri ters niteliklerle dengeye getirmemiz gereklidir.
Şimdi gelin dosha dediğimiz biyo enerjilere yakından bakalım.
VATA:
Doğa’da ve insanoğlunda hareket eden herşey Vata’dır. Hava ve eter unsurlarında oluşur. Nefes alıp-verme, kalbin atışı, kasların hareket etmesi, hücre zarlarının hareketi, doğum, dışkılama ve kadınların adet döngülerinden sorumludur. Bedendeki ana bölgesi kalın bağırsaktır. Ayrıca kemikler, kulaklar, uyluk, pelvis ve dokunma duyusundan sorumludur.
Vata insanı genellikle ince, kemikli ve hafif yapılı, kuru ciltli, düzensiz iştahları olan, esnek ve hareketli yapıdadır. Genel olarak az ve dengesiz şekilde yemek tüketir. Dengeli olduğunda hayalgücü yüksek, yaratıcı, spritüel, canlı ve neşelidir. Dengesizlik halinde zihinsel olarak korku, kaygı, endişe , tedirgin, unutkan ve hızlı dağınık düşüncelere sahiptir. Fiziksel olarak da kilo kaybı, kabızlık, gaz, şişkinlik, bitkinlik, çıtırdayan eklemler ve uykusuzluk problemleri meydana gelir.
PITTA:
Ateş ve su unsurlarında oluşur. Bedendeki her türlü dönüşümden sorumludur. Sindirim, özüşüm, beden ısısı, cildin rengi, gözlerin parlaklığı, zekayı yönetir. Bedendeki ana bölgesi ince bağırsaktır. Ayrıca mide, karaciğer, kan,gözler, deri ve görme duyusunda sorumludur.
Pitta insanı genellikle atletik yapıda bedene sahiptir. Ciltleri yumuşak ve sıcaktır. Saçları erken kırlaşmaya veya dökülmeye meyillidir. Güçlü metabolizması olduğunda iştahlıdır. Büyük miktarda yemek tüketir. Dengeli olduğunda iyi çalışan bir metabolizma ve sindirim, canlı cilt, keskin görüş ve zeka, konsantrasyon, anlayış, idrak, vizyoner zihine sahiptir. Dengesizlik halinde çabuk sinirlenen, sabırsız, öfkeli, eleştirel ve kontrol etme dürtüsüne sahiptir. Fiziksel olarak da ciltte kaşıntı, iltihap yada akut enfeksiyonlar, mide yanması, reflü, akne, migren gibi rahatsızlıklar görülür.
KAPHA:
Toprak ve su unsurlarında oluşur. Fiziksel yapıdan, biyolojik güçten, dirençten sorumludur. Eklemleri yağlar, deriyi nemlendirir, bağışıklık sistemini idare eder. Bedendeki ana bölgesi akciğerlerdir. Ayrıca boğaz, baş, sinüsler, burun, ağız, eklemlerde bulunur.
Kapha insanı genellikle gelişmiş yapıda bedene sahip olup fazla kiloda olma eğilimi vardır. Sağlam kemik yapısına sahiptir. Cildi yumuşak, parlak ve pürüzsüzdür. Geç kırışıklık sahibi olur. Düzenli iştaha sahiptir ama metabolizması yavaş işler. Dengeli olduğunda güçlü bir bağışıklık, güç, dayanıklılık, sakin, sevgi dolu, sükunet ve affedicilik içindedir. Dengesizlik halinde depresyon, bağımlılık, açgözlülük, kıskançlık dürtülerine sahiptir. Fiziksel olarak da aşırı kilo,ödem, yavaş metabolizma, tıkanıklık, alerji, sinus problemleri görülür.
Ayurveda bu 3 doshayı prensip alarak bedensel, zihinsel ve ruhsal denge halini yaşam boyunca sağlamanın yolları öğreterek, insanoğlunun Doğa Ana ile uyumlu dansına yönlendirir. Ayurveda, kişinin yaşamı boyunca uygulayacağı kişisel koruyucu hekimliktir.
Bir sonraki yazımda yiyecekleri, düşünceleri ve duyguları sindirmekten bahsedeceğim.
Ceren Ergün